Η οικογένεια ξεκινάει από τη στιγμή που το ζευγάρι αποκτά ένα παιδί. Τώρα υπάρχουν τρεις, εκεί που πρώτα υπήρχαν δύο. Ο ερχομός του παιδιού απαιτεί βασικές αναπροσαρμογές στη ζωή του ζευγαριού.
Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Virginia Satir δύο μεγάλα ερωτήματα προβάλλουν με τη μία ή την άλλη μορφή σε κάθε γονιό: "Τι άνθρωπος θέλω να γίνει το παιδί μου;" και "Πώς μπορώ να το πετύχω αυτό;". Εφόσον υπάρχουν δύο γονείς, ίσως ο καθένας να έχει διαφορετικές ιδέες. Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς αντιμετωπίζουν αυτές τις διαφορές αποτελεί από μόνος του ένα πρότυπο για το παιδί.
Ο κάθε γονιός καλείται να πάρει την ευθύνη τού να αποφασίζει, να επιλέγει και να πράττει ό,τι κάθε φορά κρίνει απαραίτητο για την ανατροφή του παιδιού του, έχοντας ως μοναδικά εφόδια το δικό του βίωμα και τη δική του εμπειρία ως παιδιού και την επιθυμία του να τα καταφέρει και να ανταποκριθεί σε έναν καινούργιο ρόλο, άγνωστο και απαιτητικό.
Αν η ανατροφή που πήρε το άτομο από τον πατέρα του και τη μητέρα του, του άρεσε και αισθάνεται ωραία όταν θυμάται πως φέρονταν ο ένας στον άλλον, τότε μπορεί πραγματικά να του χρησιμεύσει σαν πρότυπο για τη δική του γονεϊκή συμπεριφορά.
Αν ό,τι συνέβαινε καθώς μεγάλωνε το άτομο, δεν του άρεσε, θα θελήσει πιθανότατα να αλλάξει αυτό που κάνει τώρα. Θα πρέπει να αποφασίσει τι διαφορετικό θα κάνει και πώς θα το κάνει. Σε αυτό το σημείο αρχίζουν οι δυσκολίες, αφού βρίσκεται σε μια ουδέτερη ζώνη, δεν έχει πρότυπα για να ακολουθήσει και πρέπει να κατασκευάσει καινούργια.
Η αλλαγή των προτύπων που προέρχονται από τα παιδικά μας χρόνια, είναι συχνά πολύ δύσκολη. Είναι σαν να σπάμε μια ριζωμένη από χρόνια συνήθεια. Ό,τι βιώνουμε χρόνια ολόκληρα, μέρα με την μέρα στην παιδική μας ηλικία γίνεται ένα κομμάτι βασικό της ζωής μας, άσχετα αν ήταν καλό ή δυσάρεστο. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των προτύπων. Εξοικειωνόμαστε με ό,τι βιώνουμε σαν παιδιά και το οικείο είναι κάτι πολύ δυνατό, συχνά δυνατότερο από την επιθυμία για αλλαγή. Δυνατές παρεμβάσεις, πολλή υπομονή ή και συνεχής εγρήγορση μας βοηθάνε να αναμετρηθούμε με τη δύναμη του οικείου.
O κάθε άνθρωπος, για να μπορεί να ανταποκριθεί στο ρόλο του ως γονέα, είναι σημαντικό να φροντίζει τον εαυτό του καλά γιατί, το να αποτελεί ο ίδιος το πρότυπο για το παιδί του, είναι το μόνο που ουσιαστικά έχει να προσφέρει στο παιδί του και στην ανατροφή του. Όταν ο γονιός έχει καλύψει τις βασικές ανάγκες, στόχους και φιλοδοξίες του, είναι συμφιλιωμένος με τις επιλογές και την ζωή του και δεν κινδυνεύει να επιδιώκει την αυτοεκπλήρωση μέσω του παιδιού.
Ο Daniel Siegel (ψυχίατρος και νευροβιολόγος), αναφέρει ότι οι γονείς παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο θα διαμορφώσουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους. Για τα περισσότερα πράγματα που αισθάνεται ένα παιδί, ένας ενήλικας ξέρει άμεσα κάτι από προσωπική του εμπειρία. Όταν οι γονείς είναι σε επαφή με τα συναίσθημά τους, μιλάνε γι’ αυτά που νιώθουν και σκέφτονται, ακούνε, κατανοούν, αγαπάνε, γελάνε, βαριούνται, θυμώνουν, αγκαλιάζουν, κάνουν λάθη, συγχωρούν, λυπούνται, τα παιδιά φαίνεται να μεγαλώνουν καλύτερα, γνωρίζοντας ότι ο κόσμος τους είναι οικείος και στους γονείς τους. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι θα μειωθεί το κύρος τους, αν εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Αλλά αν συμπεριφερόμαστε με αυτόν τον τρόπο, φαινόμαστε ψεύτικοι στα παιδιά μας. Οι γονείς είναι σημαντικό να είναι ανθρώπινοι και αληθινοί. Τα παιδιά εμπιστεύονται περισσότερο την ανθρωπιά παρά την αγιοσύνη και την τελειότητα.
Η ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού παίζει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της ζωής των παιδιών. Έρευνες δείχνουν πως οι γονείς που έχουν καλή σχέση μεταξύ τους, έχουν παιδιά που αναπτύσσουν και τα ίδια καλές σχέσεις και έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Η πρόθεση των ατόμων, που αποτελούν το ζευγάρι, να δουλέψουν σκληρά πάνω στην επικοινωνία τους, στο μοίρασμα των διαφόρων ρόλων και υποχρεώσεων, στις παραχωρήσεις που κάνει ο ένας για τον άλλο, στην εξέλιξη της ατομικής και κοινής τους ζωής και στην συγχώρεση των λαθών, παίζει σημαντικό ρόλο στην σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Οι διαφωνίες είναι αναπόφευκτες και φυσιολογικές σε οποιαδήποτε σχέση, τα παιδιά ωστόσο αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια, εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση όταν έχουν γονείς που αγαπιούνται μεταξύ τους.
Οι γονείς είναι σημαντικό να έχουν ανεπτυγμένους και τους υπόλοιπους ρόλους της ζωής τους, με μια ισορροπία. Κάθε άτομο για να μπορεί να ισορροπεί και να ανατροφοδοτείται επαρκώς είναι απαραίτητο να διατηρεί ένα δίκτυο σχέσεων διαφόρων επιπέδων και να μην εγκλωβίζει αλλά και ταυτόχρονα εγκλωβίζεται σε μία σχέση. Έρευνες δείχνουν πως όταν την ζωή του ατόμου μονοπωλεί μόνο ένας ρόλος, αυτός του γονιού και υπολείπονται οι άλλοι όπως του συντρόφου, του φίλου, του συγγενή, του συναδέλφου κ.α., τότε η σχέση γονιού-παιδιού γίνεται έντονα συγκρουσιακή και εξαρτητική. Όταν οι γονείς αισθάνονται ευτυχία και πληρότητα τόσο με τον εαυτό τους όσο και με τις σχέσεις τους, τόσο πιο θετικά επηρεάζουν τα παιδιά και τους προσφέρουν μια αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας για να γνωρίσουν τον κόσμο.
Ο ψυχολόγος Carl Royers αναφέρει ότι η προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας υγιούς προσωπικότητας είναι η χωρίς όρους θετική αναγνώριση ενός παιδιού, δηλαδή όταν ο γονιός δίνει αγάπη και αναγνώριση, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά του παιδιού. Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ως γονείς είναι να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να βιώσουν και να αναμετρηθούν με αρνητικά συναισθήματα όπως η λύπη, ο θυμός, η απογοήτευση και η ματαίωση. Οι γονείς είναι σημαντικό να ξέρουμε να ακούμε. Όταν βοηθάμε ένα παιδί να διαχειριστεί τα αρνητικά του συναισθήματα, στην ουσία το βοηθάμε να γνωρίσει τον εαυτό του. Σημαντικό είναι να βοηθάμε το παιδί να βγάζει νόημα από τις εμπειρίες του και να τις κατανοεί, είτε είναι θετικές είτε είναι αρνητικές. Η δυνατότητα του παιδιού για ενσυναίσθηση καθώς και η ικανότητά του να κάνει γνωστά τα συναισθήματά του στους άλλους θα είναι πολύτιμες για τη ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Αυτό δημιουργεί ένα «συνδεδεμένο» παιδί που θα είναι ικανό να καλλιεργήσει σχέσεις με τους συνομηλίκους του και με τους σημαντικούς άλλους.
Τα παιδιά μαθαίνουν τον κόσμο και οργανώνουν την ζωή τους αρχικά μέσα από τις σχέσεις τους με τους γονείς τους. Οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά ότι στη ζωή υπάρχουν όρια και κανόνες, ότι κάποια πράγματα επιτρέπονται και κάποια όχι, προσφέρουν υποστήριξη και δομή έτσι ώστε να παρέχεται ασφάλεια στα παιδιά. Είναι σημαντικό να μπορούν να πουν σταθερά "ναι" ή "όχι", αλλά να έχουν και την επιδεξιότητα να ρωτάνε καμιά φορά: "Λοιπόν, τι θέλεις να κάνεις;". Χρειάζονται διαίσθηση για να ξεχωρίσουν την περίπτωση που θα πουν: "Αυτό πρέπει να το αποφασίσεις μόνος σου".
Δεν είναι δυνατόν οι γονείς να τα ξέρουν όλα, να μην κάνουν ποτέ λάθη. Όλοι έχουμε προβλήματα και ανησυχίες, όλοι βιώνουμε στιγμές που είμαστε κουρασμένοι ή εκνευρισμένοι και συχνά καλούμαστε να παίξουμε πολλούς ρόλους που δεν ξέρουμε πώς να συνδυάσουμε. Αποτελεί μεγάλο προσόν για έναν γονιό να εκτιμάει τη μοναδικότητα του παιδιού του, να αναγνωρίζει και να αποδέχεται τις ικανότητες, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού.
Το να είναι κάποιος γονιός είναι η πιο δύσκολη δουλειά, σίγουρα χρειάζεται να έχει στόχους, πολλή καλοσύνη και υπομονή με τον εαυτό του και με τα παιδιά του- και φυσικά να έχει την ικανότητα να βλέπει μέσα του, αλλά και μέσα στους άλλους.
Τελικός σκοπός της διάπλασης ανθρώπων είναι να γίνονται τα παιδιά ολοκληρωμένα, ανεξάρτητα και δημιουργικά άτομα και να είναι ισότιμα με εκείνους που τα έφεραν στον κόσμο.
Μπουμπούλη Αγγελική
Ψυχολόγος
