Οι έφηβοι, όπως και οι ενήλικες, βιώνουν το
στρες στην καθημερινότητα τους και μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά, αν
διδαχθούν τρόπους για να το αντιμετωπίσουν. Οι περισσότεροι έφηβοι βιώνουν στρες,
όταν αντιλαμβάνονται ότι βρίσκονται μπροστά σε μια επικίνδυνη, δύσκολη ή
οδυνηρή κατάσταση και δεν έχουν βρει το τρόπο να την αντιμετωπίσουν. Ένα
συμβάν είναι στρεσογόνο από την στιγμή που το άτομο θα χρειαστεί να αλλάξει
ή να προσαρμοστεί για να αντιμετωπίσει ματαιώσεις, συγκρούσεις ή/και πιέσεις
που προκαλούνται από το συμβάν (Coleman,1984).
Οι Janis και Leventhal (1968) ορίζουν
το στρες ως «οποιαδήποτε αλλαγή στο περιβάλλον του ατόμου, που προκαλεί μεγάλη
συναισθηματική ένταση (π.χ. άγχος, θλίψη), παρεμποδίζει τα τυπικά πρότυπα
αντίδρασης του ατόμου και απαιτεί νέα προσαρμογή συμπεριφοράς».
Το στρες
στους έφηβους μπορεί να προκαλείται από:
- Τις αυξημένες απαιτήσεις του σχολείου.
- Τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους.
- Καθημερινές δραστηριότητες που προκαλούν συναισθηματική ένταση, αναστάτωση ή δυσφορία.
- Φυσιολογικές εξελικτικές δοκιμασίες ή μεταβάσεις (η πρόκληση να πηγαίνει κανείς από το γυμνάσιο στο λύκειο ή να επιλύει ζητήματα που αφορούν την ταυτότητα του).
- Ενδεχόμενες αποτυχίες ή απογοητεύσεις.
- Από μία χρόνια ή σοβαρή αρρώστια στην οικογένεια τους.
- Τις αρνητικές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα για τον εαυτό τους.
- Από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.
- Τα προβλήματα που έχουν με τους φίλους τους.
- Το να ζουν σ' ένα μη ασφαλές περιβάλλον ή σε μια επικίνδυνη γειτονιά.
- Από τα οικονομικά προβλήματα της οικογένειας τους.
- Το διαζύγιο των γονέων.
- Από αλλαγές στο περιβάλλον και την καθημερινότητα ( π.χ. μια μετακόμιση ή από την αλλαγή σχολείου.)
- Από το να έχουν μεγάλες απαιτήσεις και προσδοκίες από τον εαυτό τους.
Το πώς
ανταποκρίνεται το κάθε άτομο στο στρες είναι προσωπικό και εξατομικευμένο
ζήτημα. Για ορισμένους, μια συνεχής ροή από μικρές ενοχλήσεις (π.χ. να μη
βρίσκεις κάτι που ψάχνεις, η πίεση χρόνου ή οι
παρεξηγήσεις με φίλους) μπορεί να αποδεχτεί αρκετά επιβαρυντική. Άλλοι μπορούν
και αγνοούν τέτοια πράγματα, αλλά αποδιοργανώνονται από μείζονες στρεσογόνες
καταστάσεις, όπως ο τερματισμός μιας σχέσης ή μια σημαντική αρρώστια. Οι αντιδράσεις των ατόμων στο
στρες είναι επίσης ξεχωριστές. Μερικοί έχουν σφιγμένους μυς, πονοκεφάλους,
ιδρωμένες παλάμες ή βιώνουν ένα κύμα άγχους. Όταν
συμβεί αυτό, το στρες μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, απομόνωση, επιθετικότητα, σωματικά
συμπτώματα, ελλιπείς δεξιότητες χειρισμού της κατάστασης και χρήση αλκοόλ. Όλα
αυτά είναι σημάδια που μας λένε ότι πρέπει να χαλαρώσουμε λίγο τους ρυθμούς μας
και να ηρεμίσουμε. Δυστυχώς δεν αναγνωρίζουμε πάντα τα σημάδια αυτά ή/και πολύ σπάνια τους δίνουμε τι δέουσα σημασία.
Οι έφηβοι
μπορούν να μειώσουν το στρες με τις ακόλουθες τεχνικές:
- Να φτιάξουν μια παρέα από καλούς φίλους που θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε δύσκολες καταστάσεις και να συμπαρασταθούν θετικά και αποτελεσματικά.
- Να ασκούνται και να τρώνε κανονικά.
- Να μάθουν να αντλούν ικανοποίηση από μικρότερες ή μεγαλύτερες καθημερινές επιτυχίες χωρίς να θέτουν μοναδικό στόχο για τον εαυτό τους και τους άλλους την τελειότητα.
- Να αποφεύγουν την υπερβολική ποσότητα καφεΐνης, διότι μπορεί να προκαλέσει αύξηση του άγχους και της διέγερσης
- Να αποφεύγουν το κάπνισμα, τη χρήση αλκοόλ και παρανόμων ψυχοδραστικών ουσιών.
- Να διδαχθούν ασκήσεις χαλάρωσης π.χ. διαφραγματική αναπνοή, τεχνικές χαλάρωσης από μυϊκή ένταση.
- Να αναπτύξουν την ικανότητα, να υποστηρίζουν τα δικαιώματα τους και να τα διεκδικούν, π.χ. να εκδηλώνουν με ευγενικό τρόπο τα συναισθήματα τους και όχι με ανοιχτή έκφραση επιθετικότητας ή με παθητικότητα.
- Να κάνουν ένα διάλειμμα από τις στρεσσογόνες καταστάσεις. Διάφορες δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του στρες, όπως είναι η μουσική, η συζήτηση με φίλους, η ζωγραφική, το γράψιμο, η ενασχόληση με ένα αγαπημένο ζώο.
Οι γονείς
μπορούν να βοηθήσουν τους έφηβους με τους εξής τρόπους:
- Να ελέγχουν εάν το στρες επηρεάζει την υγεία του έφηβου, τη συμπεριφορά, τις σκέψεις και τα συναισθήματα του.
- Να ακούν με προσοχή τους έφηβους και να είναι σε ετοιμότητα μήπως το στρες τους κατακλύσει.
- Να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν τη συμμετοχή των εφήβων σε αθλητικές και άλλες δραστηριότητες.
- Να μάθουν και να χρησιμοποιούν και οι ίδιοι τεχνικές αντιμετώπισης του στρες. Έτσι, μπορούν να λειτουργήσουν ως θετικά πρότυπα για τους έφηβους.
Τέλος
είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι όταν το άγχος γίνει υπερβολικό και περιορίσει
την καθημερινή δραστηριότητα του εφήβου ή όταν υπάρχουν στρεσογόνες οικογενειακές
συνθήκες, με αποτέλεσμα να διακοπεί η προσπάθεια του εφήβου για μάθηση, είναι αναγκαία
η αναζήτηση βοήθειας και υποστήριξης από ειδικό ψυχικής υγείας καθώς και η συμβουλευτική
του παρέμβαση.
Μπουμπούλη Αγγελική
Ψυχολόγος
